Traditiegetrouwe gelovigen: hoe zich te oriënteren in een digitaal tijdperk van diverse meningen en censuur

In onze interactieve en gedigitaliseerde wereld, krijgen we almaar meer de mogelijkheid om onze mening te uiten en de wereld die ons omringt te becommentariëren. Het Internet, en de diverse meningen die er leven, heeft er mede voor gezorgd dat Jan en An Modaal zich hebben kunnen emanciperen van de politiek correcte eenheidsgedachte die door de commerciële pers en het politiek/intellectueel establishment wordt verspreid. De officiële media hebben inderdaad hun greep op de publieke opinie verloren, ten voordele van het Internet en de sociale media. De Arabische Lente en de verkiezing van de Amerikaanse President Donald Trump zijn belangrijke voorbeelden van de rol van social media in daadwerkelijke politieke verschuivingen.  

Traditiegetrouwe Katholieken betreden de digitale wereld

Ook in de Katholieke Kerk is het nu voor leken mogelijk om online te participeren in debatten, die vroeger voor hen nog vaak ontoegankelijk waren. Voor informatie zijn ze niet langer afhankelijk van de voorgefilterde officiële media, bibliotheken en uitgeverijen. De meest diverse bronnen zijn tegenwoordig makkelijk beschikbaar online. Er bestaat bovendien veel kruisbestuiving tussen verschillende talen en culturen, die vroeger minder makkelijk met elkaar in contact kwamen.  Dit geeft leken de mogelijkheid om zelf conclusies te trekken over hedendaagse ontwikkelingen, waaronder het postmodernisme, de graaicultuur die ons welvaartsmodel op de helling zet, destructieve geopolitieke verhoudingen, migratie, bio-ethische vraagstukken, de genderideologie of de krimp van het instituut Kerk in het Westen.

Leken laten zich niet langer leiden door de kant-en-klare officiële interpretaties van deze problemen, aan hen voorgeschoteld door de media – ook niet inzake de Kerk.  Ze kunnen vergelijkingen maken tussen de aanpak hier en in het buitenland, en merken al snel hoe bijvoorbeeld de bisschoppen in ons land weinig aanstalten maken om de secularising om te keren. Integendeel, nieuwe groene scheuten van geloof, vooral in de vorm van traditiegetrouwe jonge priesters en religieuzen, worden tegenwoordig om ideologische redenen teruggedrongen. De leken houden hun hand op de puls van hun ernstig zieke Moeder Kerk en vragen zich af of de artsen niet voor de verkeerde therapie hebben gekozen en nu al aan palliatieve zorgen denken. De behoefte om in te grijpen lijkt onvermijdelijk, ook al hebben niet-gewijde gelovigen het nog altijd moeilijk om hierbij hun plaats te vinden. Waar moeten we ons positioneren, hoe kunnen we constructieve kritiek voeren zonder het instituut Kerk, waar we zo aan gehecht zijn, nog meer schade te berokkenen? Hoe kunnen we ongezouten maatschappelijke kritiek voeren, zonder onze geloofwaardigheid te verliezen? Toch is spirituele en intellectuele groei onmogelijk, zonder af en toe onze koers te evalueren of in vraag te stellen. God roept zijn kinderen op om elkaar liefdevol te herinneren aan de Waarheid en dit houdt ook een kritische attitude in.

Wat is verantwoorde kritiek? 

Kritiek in een Christelijke context moet vooral een evaluatie zijn van het beleid van een kerkleider of andere leidinggevende met het oog op zijn/haar groei in het geloof, alsook die van de gemeenschap.  Het is hierbij belangrijk om niet enkel te focussen op het negatieve, maar ook op de positieve verwezenlijkingen of eigenschappen van de kerkleider of andere verantwoordelijke die je aanspreekt.  Dit maakt het voor hen ook makkelijker om kritiek te aanvaarden. Het is een proces van slaan en zalven, van scherpe kritiek, maar dan in een sfeer van Christelijke naastenliefde.

Het belang van een duidelijke, doch diplomatische communicatie

Wanneer je een kerkleider of beleid bekritiseert, is het belangrijk om zeer duidelijk te communiceren. Gaat het om een reeds bestaand probleem of potentiële uitdaging? Hoe groot is het probleem? Zijn er concrete voorbeelden? Ook de bewoording is belangrijk “U bent een despoot en een ketter”, zal misschien veel hits opleveren voor bepaalde anonieme blogs à la Katholieke Actie Vlaanderen, maar zal verder weinig productieve reacties uitlokken, wanneer men bijvoorbeeld met een bisschop in discussie wenst te treden. Het is hierbij wenselijker om te zeggen: “Wij beseffen dat u misschien de beste intenties heeft, maar wij hebben de indruk dat er te weinig oog is in uw beleid voor bepaalde traditiegetrouwe vormen van spiritualiteit. Het geeft mensen de indruk dat hun geloof en vorm van evangelisatie, ondanks de vele successen, niet gewaardeerd wordt. De modernere vormen van spiritualiteit die in uw bisdom naar voor geschoven worden, hebben jammer genoeg veel minder aantrekkingskracht bij jongeren.” Wees dus duidelijk en ga onmiddellijk naar het hart van het probleem, maar blijf toegankelijk.

Het probleem van de censuur

Ondanks alle voorzorg, kunnen bepaalde ideeën alsnog voor problemen zorgen op social media. Bedrijven als Facebook, Twitter, Youtube hebben zich opgeworpen als promotoren van het progressieve gedachtengoed en er is weinig nodig om als conservatieve blogger tijdelijk of soms definitief verbannen te worden. Een medewerker van Google werd onlangs ontslagen, omdat hij de diversiteitspolitiek van zijn bedrijf in vraag stelde. Ook bij Facebook is er niet veel nodig om geschorst te worden, zoals recentelijk het geval was voor een aantal veelbezochte Amerikaanse Katholieke pagina’s. Deze week werd bovendien de voorzitter van het Katholiek Forum voor een maand geschorst wegens het posten van een meme met statistieken rond homoseksualiteit, die blijkbaar niet door de beugel kon bij de Facebook administratoren.

Moreel oordeel niet langer in handen van de Kerk of staat, maar van multinationals

Wat me hierbij vooral beangstigt, is dat het verschil tussen goed en kwaad, echte informatie of fake news, niet langer bepaald wordt door religieuze leiders, experten of zelfs door een democratisch verkozen parlement, maar door social media bonzen, zoals Facebook oprichter Mark Zuckerberg, een kereltje in short en teenslippers, dat schatrijk geworden is door de verkoop van onze persoonlijke gegevens. En op welke basis worden goed en kwaad, waarheid en leugen, dan beoordeeld? Ze worden beoordeeld volgens de normen van de meest extreme ideologieën inzake diversiteit en gender, die onze beschaving ooit gekend heeft. Het gaan hier om postmoderne ideologieën, die de mensheid op arbitraire wijze verdelen tussen “onderdrukkers” (elke heteroseksuele blanke man, ook als hij zich onderaan de sociale ladder bevindt) en “onderdrukten” (vrouwen, holebi’s, minderheden,…). Het gaat hier ook om ideologieën waarbij moraal en gender (of men nu zich nu als man, vrouw of iets anders definieert) relatieve begrippen zijn.

Deze wereldvreemde en, eerlijk gezegd, eerder exotische doctrines worden via de social media als Evangelie opgeworpen. Critici van deze ideeën worden verbannen naar het vakje “reactionair” of “extreemrechts” zonder hoop om door de “goegemeente” ooit nog als salonfähig beschouwd te worden. Het vreemde is dat slechts weinigen in ons land hier echt stil bij staan. Waar zijn we als vrije, Westerse maatschappij naar aan het evolueren? Gaan we niet langzaam naar een dictatuur zonder geweld of gevangenissen, waar politieke dissidenten door internationale bedrijfsinquisiteurs bestraft worden met sociale en economische uitsluiting? Dit is op z’n minst gezegd zeer ernstig.

Pas op voor recuperatie

Bij elke beweging –  dus ook die van de traditiegetrouwe Katholieken – is de zoektocht naar nieuwe leden een essentieel aspect. Hierbij is het belangrijk om alert te blijven voor mogelijke politieke recuperatie door groepen en/of personen die de traditiegetrouwe gelovigen volgens hun behoeften als handig voetvolk of, omgekeerd, als vogelverschrikker kunnen inschakelen om hun agenda te verwezenlijken.  Alle tegenstanders van de modernistische Kerk en het progressieve denken zijn niet noodzakelijk de vrienden van het Katholieke geloof of de Christelijke waarden. Een kritische aftoetsing blijft dus belangrijk.

Hetzelfde geldt voor de afwijzing door vele conservatieve online opiniemakers van het politiek correcte denken. Politieke correctheid is het vermijden van taaluitingen of gedragingen die als beledigend of discriminerend worden beschouwd voor bepaalde als achtergesteld beschouwde groepen of minderheden. Vele conservatieve bloggers vinden tegenwoordig dat politieke correctheid een vorm van censuur is (zie ook mijn eerdere verwijzingen naar dit onderwerp), die elke kritiek op progressieve thema’s zoals migratie monddood maakt. Hoewel ik hiermee grotendeels akkoord ga, zou ik erop willen wijzen dat de politiek correcte cultuur niet uit het luchtledige ontstaan is, maar een bijproduct is van de strijd tegen onderdrukking. Censuur moet bestreden worden, maar dit betekent niet dat we een aantal destructieve en op z’n minst anti-Christelijke ideologieën uit het verleden moeten gaan herontdekken.

Hoe moeten we als Christelijke gemeenschap nu verder?

“De liefde is geduldig”, schreef de Heilige Paulus aan de Korintiërs. En geduld zullen we nodig hebben. Onze Kerk en onze maatschappij zijn sinds de jaren ’60 van vorige eeuw bijna onherkenbaar veranderd. Onder invloed van het Tweede Vaticaans Concilie werden heel wat tradities, die voor onze grootouders nog vanzelfsprekend waren, zonder pardon afgeschaft en soms vervangen door nieuwe rituelen en/of liturgische vormen. Ondertussen heeft het grootste deel van de bevolking in ons land zich van het geloof afgekeerd en zich aangesloten bij een seculier, postmodern wereldbeeld, ver verwijderd van elke Christelijke visie op de samenleving. Een restauratie van de Katholieke tradities, structuren en maatschappij zit er dus op korte termijn waarschijnlijk niet in. Kerngelovigen zullen meer dan ooit kleur moeten bekennen, opkomen voor hun ideeën, en blijven geloven in de Goddelijke voorzienigheid. Denk eraan dat de bekering van een persoon ook soms decennia in beslag kan nemen, laat staan hoe lang het voor een ganse samenleving zou kunnen duren. We moeten troost vinden in de wetenschap dat ook Gods geduld en liefde eeuwig zijn. ”Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld”, zei Jezus in het Matteüs-Evangelie. Het is belangrijk dat wij hierin blijven geloven.